Tematyka misyjna w dokumentach Magisterium Kościoła
1. List apostolski Benedykta XV Maximum illud (30 IX 1919 r.)
Do rozwoju misji katolickich w świecie przyczyniła się encyklika Benedykta XV Maximum illud otwierająca nowy rozdział działalności misyjnej i nauczania Kościoła na temat misji. Papież pisał w niej: „Obecnie pragniemy zwrócić się do tych wszystkich, którzy z wielkiej łaski miłosiernego Boga już są w posiadaniu prawdziwej wiary i uczestniczą w niezliczonych dobrodziejstwach, jakie z tego wypływają. Trzeba więc, aby najpierw zwrócili uwagę na fakt, że na mocy świętego prawa zobowiązani są wspomagać misje święte wśród pogan. Albowiem «[Bóg] dał każdemu przykazania co do bliźniego» (Syr 17,12.14). A przykazanie to Jest tym poważniejsze, im większa potrzeba nęka bliźniego. Która zaś część ludzi bardziej potrzebuje braterskiej pomocy niż poganie, którzy nie znając Boga, skrępowani ślepymi i wyuzdanymi pożądliwościami, pogrążeni są w najgorszej ze wszystkich – niewoli szatańskiej? Ci więc, którzy w miarę sił nieść będą im pomoc, przyczyniając się do przekazania im światła wiary, zwłaszcza wspierając prace misjonarzy, spełniać będą obowiązek w zakresie sprawy najważniejszej i w sposób najmilszy Bogu okażą swoją wdzięczność za dobrodziejstwo wiary” (Benedykt XV, Encyklika Maximum illud).
2. Encyklika Piusa XI Rerum Ecclesiae (28 II 1926 r.)
Encyklika omawia formy działalności misyjnej Kościoła, zwłaszcza zadania Kościołów lokalnych w krajach niemisyjnych, w dziele ewangelizacji (modlitwa, troska o powołania misyjne, niesienie pomocy materialnej misjonarzom) oraz obowiązki biskupów ordynariuszy misyjnych. Papież Pius XI mobilizuje cały Lud Boży do akcji misyjnej, nakazuje kształcenie kleru rodzimego i zakładanie rodzimych zakonów, zwłaszcza kontemplacyjnych. Zwraca uwagę, że dzieło misyjne jest obowiązkiem wynikającym z miłości Boga i bliźniego. Wszyscy powinni współpracować w tym dziele.
3. Encyklika Piusa XII Fidei donum (21 IV 1957 r.)
Papież Pius XII napisał encyklikę Fidei donum (Dar wiary) zwracając się do całego świata chrześcijańskiego z prośbą o intensywniejsze zaangażowanie się w działalność misyjną na kontynencie afrykańskim. Apelował do biskupów, by pośpieszyli z pomocą wysyłając misjonarzy do Afryki. Kapłani diecezjalni, którzy pracują na misjach są nazywani fideidonistami od tejże encykliki. Ojciec Święty zapewnił wracając się do misjonarzy przypomniał im: „Chcemy, Czcigodni Bracia, których opiece duszpasterskiej zostały powierzone tereny, gdzie niedawno zasiano ziarno Ewangelii, i którzy z wielkim wysiłkiem zakładacie lub umacniacie nowe wspólnoty Kościoła, by ta encyklika była dla was nie tylko rękojmią Naszej ojcowskiej troskliwości, lecz także świadectwem dowodzącym, że cała założona przez Jezusa Chrystusa społeczność, mocno poruszona ogromem i trudnością zleconych wam zadań, jak najbardziej łączy się z wami, by modłami, środkami materialnymi i posługą najlepszych swych synów wspierać waszą pracę. Cóż to szkodzi, że jesteście tak daleko od centrum katolicyzmu? Czyż sercu Kościoła nie są bliżsi ci z jego synów, którzy wyróżniają się cnotą i znoszą większe przykrości? Również wam, głosiciele Ewangelii, kapłani wybrani z poszczególnych krajów, bracia i siostry zakonne, klerycy, katecheci, świeccy pomocnicy misji, wreszcie wam wszystkim, siewcy wiary Jezusa Chrystusa, którzy jesteście rozproszeni po świecie, a tak często nieznani, wyrażamy Naszą wdzięczność i zaufanie. Trwajcie mocno w rozpoczętym dziele, chlubiąc się, że służycie Kościołowi, że jesteście posłuszni jego wezwaniu, że coraz bardziej kieruje wami jego tchnienie i duch, że łączą was więzy braterskiej miłości. Ileż pociechy sprawia wam, Umiłowani Synowie, i jaką pewnością zwycięstwa napawa was ta myśl, że bój, który spokojnie i bez rozgłosu toczycie dla dobra Kościoła, nie jest tylko waszym bojem, albo bojem tylko waszych czasów czy też tylko bojem waszego narodu, lecz nieustanną walką całego Kościoła, którą powinny podjąć i dzielnie toczyć wszystkie jego dzieci, gdyż wszystkie powinny okazać Bogu i braciom wdzięczność za dar wiary otrzymany na Chrzcie świętym” (Pius XII, Fidei donum).
4. Dekret o misyjnej działalności Kościoła Ad Gentes II Soboru Watykańskiego (7 XII 1965 r.)
Sobór Watykański II wypowiadał się na temat działalności misyjnej Kościoła. Został promulgowany Dekret o misyjnej działalności Kościoła Ad Gentes. Przywrócił on misjom właściwe miejsce wśród innych dzieł Kościoła i przedstawił ich głębokie uzasadnienie biblijno-teologiczne. Kościół jest ujęty jako powszechny sakrament zbawienia. Sobór podkreślił, że „Kościół pielgrzymujący jest misyjny ze swej natury ponieważ swój początek bierze wedle planu Ojca z posłania Syna i z posłania Ducha Świętego” (Ad Gentes nr 2). Kościół jest posłany i jego istotą jest głoszenie Dobrej Nowiny o zbawieniu.
Sobór Watykański II zostawił nową definicję misji: „Ogólnie «misjami» nazywa się specjalne przedsięwzięcia, które wysłani przez Kościół głosiciele Ewangelii, idąc na cały świat, podejmują celem wykonania zadań głoszenia Ewangelii, idąc na cały świat, podejmują celem wykonania zadań głoszenia Ewangelii i zakładania Kościoła wśród narodów lub grup społecznych jeszcze nie wierzących w Chrystusa; dochodzą one do skutku przez działalność misyjną, a ponieważ prowadzi się je na pewnych terenach uznanych przez Stolicę Apostolską. Właściwym celem tej działalności misyjnej jest przepowiadanie Ewangelii i zakładanie Kościoła wśród ludów i grup, gdzie Kościół nie zapuścił jeszcze korzeni” (Ad Gentes nr 6). W ten sposób Sobór połączył predicare i plantare – głoszenie i zakładanie Kościoła czyli połączył dwie szkoły misjologiczne. Była to wielka zmiana w pojmowaniu misji i rozpoczęcie nowej epoki. Sobór wezwał wszystkich wiernych do odpowiedzialności za głoszenie Ewangelii.
5. Adhortacja apostolska Pawła VI Evangelii nuntiandi (8 XII 1975 r.)
Bł. Paweł VI w adhortacji Evangelii nuntiandi nie używał słowa misje, ale ewangelizacja. Zgodnie z nakazem Chrystusa polega ona na głoszeniu Ewangelii wszystkim ludziom. W centrum przepowiadania znajduje się Jezus Chrystus, w którego wierzymy i o którym dajemy świadectwo. Paweł VI w adhortacji Evangelii nuntiandi tak określił zadanie Kościoła: „Obowiązek ewangelizacji należy uważać, za łaskę i właściwe powołanie Kościoła; wyraża on najprawdziwszą właściwość. Kościół jest dla ewangelizacji, czyli po to, aby głosił i nauczał Słowa Bożego” (Evangelii nuntiandi nr 14). Tak więc ewangelizacja to głoszenie Dobrej Nowiny o odkupieniu przez Jezusa Chrystusa, skierowanej do ludzi dobrej woli, aby mogli w Niego wierzyć i aby współtworzyli wspólnotę z wszystkimi wierzącymi w Chrystusa.
6. Kodeks Prawa Kanonicznego (27 listopada 1983 r.)
- kanon 781- misyjny charakter całego Kościoła
- kanon 782-785 i 792 odpowiedzialność w zakresie realizacji polecenia misyjnego
- kanon 786-791 – normy regulujące działalność misyjną oraz ich ich specyficzne formy
7. Encyklika Jana Pawła II Redemptoris missio (7 XII 1990 r.)
Św. Jan Paweł II w encyklice Redemptoris missio wezwał Kościół do odnowy zaangażowania misyjnego. Jest ono nastawione przede wszystkim na cel wewnętrzny: odnowę wiary i życia chrześcijańskiego. „Misje bowiem odnawiają Kościół, wzmacniają wiarę i tożsamość chrześcijańską, dają życiu chrześcijańskiemu nowy entuzjazm i nowe uzasadnienie. Wiara umacnia się gdy jest przekazywana!” (Redemptoris missio nr 2). Ojciec Święty używał terminu misje ad gentes i nowa ewangelizacja. Przez nową ewangelizację papież rozumiał głoszenie Dobrej Nowiny Jezusa Chrystusa wśród tych ochrzczonych, którzy utracili „żywy sens wiary albo wprost nie uważają się już za członków Kościoła, prowadząc życie dalekie od Chrystusa i od Jego Ewangelii” (Redemptoris missio nr 33).
Nowa ewangelizacja według Jana Pawła II nie polega na głoszeniu „nowej Ewangelii”. To głoszenie tej samej Ewangelii „z nową gorliwością, nowymi metodami i z zastosowaniem nowych środków wyrazu” (Veritatis splendor nr 106). Nie chodzi tutaj o powtórną bądź ponowną ewangelizację, ale o taką nową ewangelizację, która „musi dać odpowiedź spójną, trafną i przekonywującą, zdolną umocnić wiarę katolicką w jej podstawowych prawdach, w jej wymiarze indywidualnym, rodzinnym i społecznym” (Tamże). Nowa ewangelizacja ma na celu kształtowanie dojrzałych wspólnot kościelnych, w których wiara ujawnia się i urzeczywistnia w całym swoim pierwotnym znaczeniu, jako przylgnięcie do osoby Chrystusa i do Jego Ewangelii.
8. Katechizm Kościoła Katolickiego (7 XII 1992 r.)
- KKK 849 – 856 – Misje – wymaganie powszechności Kościoła
- Zob. KKK 6, 688, 767, 828, 886, 927, 931,1270, 1438, 2044, 2205
9. Adhortacja posynodalna Benedykta XVI – Africae munus (19 XI 2011 r.)
Zadania Kościoła w Afryce nakreślił Benedykt XVI w adhortacji posynodalnej Africae munus (19 XI 2011 r.): „Ze względu na Chrystusa i na wierność Jego lekcji życia, Kościół czuje się w obowiązku, aby być obecnym tam, gdzie ludzkość zaznaje cierpienia i wyrażać niemy krzyk niewinnych ludzi prześladowanych lub ludów, których władcy obciążają hipotekę dnia dzisiejszego i przyszłości w imię interesów osobistych. Będąc zdolnym do rozpoznawania oblicza Chrystusa w twarzy dziecka, chorego, cierpiącego lub potrzebującego, Kościół powoli, ale pewnie pomaga kształtować nową Afrykę. W swej roli proroczej, za każdym razem, kiedy ludy wołają do niego: «Stróżu, która to godzina nocy» (Iz 21,11), Kościół pragnie być gotowy do uzasadnienia tej nadziei, która w nim jest (por. 1 P 3,15), gdyż nowa jutrzenka pojawiła się na horyzoncie (por. Ap 22,5). Tylko odrzucenie dehumanizacji i kompromisów podejmowanych z obawy przed prześladowaniem lub męczeństwem będzie służyć sprawie Ewangelii prawdy. «Na świecie doznacie ucisku – powiada Chrystus – ale miejcie odwagę: Jam zwyciężył świat» (J 16,33)” (Benedykt XVI, Africae munus nr 30).
10. Adhortacja apostolska Franciszka Evangelii gaudium (24 XI 2013 r.)
Papież Franciszek przypomniał, że Kościół nie jest wspólnotą statyczną, skupioną na sobie, lecz nieustannie znajduje się w drodze. Pisał: „Radość Ewangelii, wypełniająca życie wspólnoty uczniów, jest radością misyjną. Doświadcza jej siedemdziesięciu dwóch uczniów powracających z misji, pełnych radości (por. Łk 10,17). Przeżywa ją Jezus, radujący się w Duchu Świętym i wysławiający Ojca, ponieważ Jego objawienie dociera do ubogich i najmniejszych (por. Łk 10,21). Odczuwają ją pełni podziwu pierwsi nawracający się, słuchając przepowiadania Apostołów, «każdy w swoim własnym języku» (por. Dz 2,6), w dniu Pięćdziesiątnicy. Radość ta jest znakiem, że Ewangelia była głoszona i przynosi owoce. Ale posiada ona zawsze dynamikę wyjścia i daru, wyjścia poza siebie, podążania i siania zawsze na nowo, zawsze dalej. Mówi Pan: «Pójdźmy gdzie indziej, do sąsiednich miejscowości, abym i tam mógł nauczać, bo po to wyszedłem» (Mk 1,38). Kiedy nasienie zostało zasiane w jakimś miejscu, nie zatrzymuje się On w nim dłużej, aby lepiej wyjaśnić Dobrą Nowinę albo dokonać kolejnych znaków, lecz Duch skłania Go, by ruszył do innych wiosek” (Evangelii gaudium nr 21).
11. Adhortacja posynodalna Jana Pawła II o Kościele w Afryce – Ecclesia in Africa (14 IX 1995 r.)
12. Adhortacja posynodalna Jana Pawła II o Kościele w Ameryce – Ecclesia in America (22 I 1999 r.)
13. Adhortacja posynodalna Jana Pawła II o Kościele w Azji – Ecclesia in Asia (6 XI 1999 r.)
14. Adhortacja posynodalna Jana Pawła II o Kościele w Oceanii – Ecclesia in Oceania (22 XI 2001 r.)
15. Adhortacja posynodalna Jana Pawła II o Kościele w Europie – Ecclesia in Europa (28 VI 2003 r.)
16. Papieskie Orędzia na Światowy Dzień Misyjny
Światowy Dzień Misyjny został ustanowiony przez papieża Piusa XI w dniu 14 kwietnia 1926 r. Dzień ten przypada corocznie w przedostatnią niedzielę października. Autorem misyjnych apeli i radiowych orędzi na ten dzień w latach 1930-1964 była Kongregacja Ewangelizacji Narodów – zazwyczaj jej sekretarz. Pierwsze papieskie orędzie na Światowy Dzień Misyjny wystosował Jan XXIII w dniu 22 października 1960 r.
