Sprawozdanie z wizyty delegacji Komisji Episkopatu Polski ds. Misji w Kościele w Papui Nowej Gwinei

W dniach 15-29 lutego 2024 r. Przewodniczący Komisji Misyjnej, bp Jan Piotrowski, wraz z Sekretarzem Komisji, ks. dr. Kazimierzem Szymczychą i towarzyszącym im ks. dr hab. Franciszkiem Jabłońskim, Konsultorem Komisji Misyjnej, odwiedzili polskich misjonarzy pracujących w Papui Nowej Gwinei.

Delegacja wyruszyła z Warszawy przez Katar (Docha), Honkong do Papui Nowej Gwinei (Prot Moresby). W Papui Nowej Gwinei delegacja odwiedziła 7 diecezji: Port Moresby, Madang, Wewak, Kundiawa, Mount Hagen, Goroka i Mendi.

1. Celebrowane Eucharystie

Realizując wskazania Kościoła, który uczy, że Eucharystia jest źródłem i szczytem chrześcijańskiego życia, jest chlebem łamanym za życie świata oraz że najbardziej możemy wspomóc misje odprawiając w tej intencji Eucharystię („Najznakomitsza zaś jest ta modlitwa, którą codziennie na ołtarzach zanosi do Boga Ojca Jezus Chrystus, gdy ponawia się najświętsza Ofiara zbawienia. Dlatego szczególnie w naszych czasach, od których prawdopodobnie zależy przyszły rozwój Kościoła na bardzo licznych terenach, należy ofiarować Bogu za misje jak najwięcej Mszy św. „ FD 10), każdego dnia celebrowane były Msze św. w intencji Kościoła misyjnego, Kościoła w Papui Nowej Gwinei oraz w intencji Papieża – pierwszego misjonarza świata, pasterzy poszczególnych diecezji oraz za misjonarzy.

Eucharystie celebrowane były m.in: w kaplicy domu werbistów w Port Moresby i Mount Hagen, w kaplicy uniwersyteckiej w Madang, w  katedrze w Madang, w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Rukus, w Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Muli, w parafii pw. św. Wawrzyńca Wangowi, w But.

Modlitwy za misje zanoszone były także w każdej kaplicy, podczas posiłków oraz podczas jazdy samochodem. Każdego dnia poprzez różaniec, Koronkę do Miłosierdzia Bożego oraz szczególnie misyjną modlitwę - Anioł Pański, polecane było Bogu misyjne dzieło Kościoła.   

2. Spotkania z biskupami

Ważnym elementem wizyty były spotkania z pasterzami poszczególnych diecezji. Wśród nich jest trzech biskupów pochodzących z Polski. Spośród pozostałych, których odwiedziliśmy, niektórzy byli już w Polsce i znali naszą ojczyznę. Biskupi w rozmowach dzielili się informacjami o swoich diecezjach i o pracy polskich misjonarzy. Należy podkreślić, że polscy misjonarze uchodzą za bardzo pracowitych oraz za bardzo przedsiębiorczych (przejawia się to m.in. tym, że poprzez pisanie wielu projektów pozyskują finanse dla parafii i diecezji).

W rozmowach pojawiał się także temat wizyty papieża Franciszka w Papui oraz beatyfikacji katechisty bł. Piotra To Rota (17 stycznia 1995 r. beatyfikowany przez św. Jana Pawła II w Papui Nowej Gwinei). Biskupi dziękowali za współpracę z Episkopatem Polskim i prosili, aby ta współpraca, w miarę możliwości, była kontynuowana, szczególnie poprzez pomoc personalną. Biskupi zapraszają także wiernych świeckich do pomocy w ewangelizacji Papui Nowej Gwinei i szerzeniu promocji ludzkiej. Jeden z biskupów zauważył, ze nasza delegacja wyruszyła w podobny dzień do Papui: „w czwartek po Środzie Popielcowej”, jak to uczynili pierwsi werbiści przybywając do Mount Hagen 90 lat temu (William Anthony Ross w 1934 roku).

W katedrze w Madang  ks. F. Jabłoński koncelebrował Mszę św. z abp. Antonim Bal, modląc się za śp. abp. Wilhelma Józefa Kurtza w 1. rocznicę jego śmierci. Pod koniec Mszy św. podziękował on  arcybiskupowi za gościnę, otwartość oraz pozdrowił wszystkich zgromadzonych wiernych, ukazując historię i 50-lecie wyjazdów pierwszych misjonarzy z Archidiecezji Gnieźnieńskiej i prezentując ich sześcioosobową grupę.

Oto biskupi, z którymi delegacja spotkała się podczas wizyty:  

• Kard.  Johnem Ribat MSC z archidiecezji Port Moresby (ur. 9 lutego 1957 r,; święcenia kapłańskie: 1 grudnia 1985 r. w zgromadzeniu Misjonarzy Najświętszego Serca Jezusowego; sakra biskupia: 11 lutego 2001r).
• Abp Antoni Bal z diecezji Madang (ur. 29 listopada 1963 r,; święcenia kapłańskie: 17 grudnia 1991 r.; sakra biskupia: 10 września 2007 r.).
• Bp Walenty Gryk SVD diecezja Goroka (ur. 23 lutego 1957 r. w Uzbiereżu na Grodzieńszczyźnie - dzisiejsza Białoruś). Jego rodzina osiedliła się w Kwidzynie, gdzie skończył szkołę średnią. 14 lutego 2022 roku mianowany biskupem diecezji Goroka.
• Bp Paul Sundu (ur. 27 lipca 1973 w Womatne. Święcenia kapłańskie przyjął 17 stycznia 2006. 3 kwietnia 2021 mianowany biskupem diecezji Kundiawa).
• Bp Donald Francis Lippert OFM Cap. (ur. 12 czerwca 1957 w Pittsburghu w Pensylwanii w USA, od 2012 roku biskup Mendi).
• Abp Douglas William Young SVD (ur. 23 stycznia 1950 w Brisbane w Australii, od 2006  arcybiskup Mount Hagen).
• Bp Józef Roszyński SVD (ur. 18 sierpnia 1962 w Nidzicy, 30 kwietnia 1989 roku przyjął święcenia kapłańskie, 6 lutego 2015 roku mianowany ordynariuszem Diecezji Wewak).
• Bp Dariusz Piotr Kałuża MSF (ur. 5 listopada 1967 w Pszczynie, święcenia prezbiteratu przyjął 8 maja 1993, od 2020 biskup diecezjalny Bougainville). Z biskupem nie udało się spotkać, ale była przeprowadzona z nim rozmowa telefoniczna.

3. Spotkania z misjonarzami

Według listy, jaką dysponuje sekretariat Komisji Episkopatu Polski ds. Misji, w Papui pracuje 64. misjonarzy z Polski. Jak się okazało podczas różnych spotkań, lista ta nie jest w pełni kompletna. Bazując na tej, jaką udało się ustalić podczas wizyty, statystyka przedstawia się następująco:

• 14. misjonarzy fideidonostów z poszczególnych diecezji w Polsce:

białostocka -1,
częstochowska-1;
ełcka-1;
gnieźnieńska-1;
lubelska -1;
łomżyńska – 1;
opolska-1;
pelplińska – 1;
poznańska – 1;
przemyska – 1;
rzeszowska – 1;
sandomierska – 2;
zamojsko-luczaczowska - 1

• 16. misjonarzy ze Zgromadzenia Słowa Bożego
• 11. misjonarzy ze Zgromadzenia Świętej Rodziny
• 3. misjonarzy ze Zgromadzenia Księży Michaelitów
• 3. misjonarzy ze Zgromadzenia Księży Pallotynów
• 2. misjonarzy z Zgromadzenia Misjonarzy św. Wincentego a Paulo (rektor seminarium)
• 1 misjonarz ze Zgromadzenia Misjonarzy z Mariannhil
• 1 misjonarz ze Zgromadzenia Ojców Franciszkanów.

Ponadto w Papui Nowej Gwinei posługują bracia zakonni, siostry zakonne i misjonarka świecka:

• 3. bracia zakonni ze Zgromadzenia Słowa Bożego;
• 1 brat zakonny  ze Zgromadzenia Księży Pallotynów;
• 4. siostry  Służebnice Ducha Świętego;
• 1 siostra Misjonarka Miłości;
• 1 siostra  Salezjanka;
• 1 świecka misjonarka z diecezji łomżyńskiej.

Z większością tych misjonarzy udało się spotkać i porozmawiać o ich pracy misyjnej. Bp Jan każdemu z osobna dziękował za jego pracę i udzielał błogosławieństwa. Misjonarze opowiadali o swojej misji po zakończonej liturgii, w czasie wieczornych, towarzyskich spotkań, a także podczas podróży.

Najczęstszymi pytaniami ze strony misjonarzy były te dotyczące obecnej sytuacji politycznej w Polsce oraz sytuacji Kościoła katolickiego w naszej Ojczyźnie. Pytali także o składki ZUS (czy nie będą zawieszone dla misjonarzy), o kondycję polskich katolików oraz o relacje hierarchów Kościoła z obecnym, nowym składem Rządu. Wiele pytań dotyczyło też listu Dykasterii Nauki Wiary: „Fiducia supplicans”.

Delegacja odbyła także kilka spotkań z siostrami innych zakonów i zgromadzeń, które pracują w Papui.

Bardzo wzruszające było spotkanie z najstarszym polskim misjonarzem – ks. Kazimierzem Niezgodą SVD, który już od 48 lat pracuje w Papui Nowej Gwinei. Wydana została książka poświęcona jego długoletniej pracy. Oto jej fragment:

„Kiedyś, w czasie mojej nieobecności, spalili mój dom, zniszczyli cały dobytek potrzebny do codziennego życia. Zbiornik na wodę (deszczówkę) przedziurawili. Kiedy wróciłem do „domu", przeczesywałem zgliszcza, szukając, czy nie pozostały tam jeszcze jakieś przydatne rzeczy. Zauważyłem,  że z zarośli przyglądają mi się sprawcy tego nieszczęścia. Śmiali się, pytając: gdzie teraz będziesz mieszkać? Powiedziałem im wtedy, że zrobię sobie dom w tej beczce. Wywołało to burzę śmiechu. Za kilkanaście dni, kiedy widzieli, że rzeczywiście mieszkam w beczce, przyszli, przynieśli drewno i zbudowali mi nowy dom.”

Podsumowując wszystkie te spotkania trzeba przede wszystkim podkreślić jedność kapłańską i wspólnotę polską. W świadectwach misjonarzy przewijało się prawdziwe ukochanie misji oraz wiara w potrzebę tego, co się robi. Należy także podkreślić wysiłek włożony w przygotowanie wizyty, ogromną gościnność i troskę o to, aby goście z Polski czuli się jak w domu (jako przykład niech posłuży bigos z kiszonej kapusty, osobiście przygotowany przez misjonarzy). Misjonarze byli bardzo wdzięczni za to, że do tak dalekiego kraju udała się delegacja o takiej randze, by zobaczyć ich codzienne, misyjne życie.

Wśród pracujących w Papui Polaków jest duża rozpiętość, zarówno w zgromadzeniach jak i w samych diecezjach. To, co ich łączy, to właśnie to „trzymanie się razem” w tym misyjnym doświadczeniu – na pewno niełatwym: wszystkich tych misjonarzy otaczał obłok misyjnego trudu –  ale przynoszącym wiele radości.

4. Spotkania w różnych instytucjach

W czasie tej wizyty mieliśmy możliwość odwiedzić Departament Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego w Port Moresby, w którym Sekretarzem jest ks. Jan Czuba SVD, założyciel Uniwersytetu Akademickiego w Madang oraz innych filialnych uniwersytetów: Campus Port Moresby; Campus Wewak - Nauczycielskie Kolegium św. Benedykta; Campus Rabaul; Campus Tabubil.

Divine Word University (DWU) jest to koedukacyjny, ekumeniczny uniwersytet utworzony w 1980 r. ustawą parlamentarną. Status uniwersytetu uzyskał w 1999 r.

Ks. Jan Czuba w 2017 r. został przez premiera Peter O’Neill powołany na urząd Sekretarza Departamentu Edukacji, Nauki i Technologii Papui Nowej Gwinei. W grudniu 2017 r., dzięki jego inicjatywie, został wdrożony elektroniczny system rejestracji studentów w PNG. W 2018 r. ks. Jan Czuba został odznaczony przez Prezydenta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w rozwijaniu międzynarodowej współpracy kulturowej i naukowej. Obecnie zajmuje także stanowisko w Radzie Western Pacific University, który mieści się w Ialibu, Southern Highlands Province.

Mieliśmy także możliwość spotkania z odpowiedzialnymi za jeden z Uniwersytetów w Madang, spotkania ze studentami, wykładowcami oraz odpowiedzialnymi za ten Uniwersytet. W drugim Uniwersytecie - Western Pacific University -  mieliśmy okazję obejrzeć bardzo nowoczesną bibliotekę (bez książek), stołówkę i sale wykładowe.

Kolejnym, bardzo interesującym spotkaniem, była wizyta w Departamencie ds. Zdrowia, prowadzonym przez siostrę Jadwigę Faliszek, służebniczkę Ducha Świętego, „Catholic Church Health Services” w Port Moresby.  Po bardzo serdecznym powitaniu  (pracownicy biura po polsku zaśpiewali pieśń: „Bądź pozdrowiony gościu nasz”) zaprezentowano nam, w jaki sposób prowadzone są katolickie kliniki w całej Papui Nowej Gwinei. Bp Piotrowski podziękował za piękną prezentację i życzył wytrwania w tej służbie drugiemu człowiekowi, szczególnie choremu; zachęcił też do wytrwałości i pobłogosławił zgromadzonych odmawiając modlitwę w ich intencji.

Trzecią ważną instytucją, którą odwiedziliśmy, było Międzydiecezjalne i Międzyzakonne Seminarium Duchowne, położone  12 km od stolicy kraju w Bomana, założone w 1963 r. Seminarzyści (77. kleryków studiujących teologię) podlegają władzy rektora (mianowanego przez Kongregację ds. Ewangelizacji Narodów) i formatorów, jego współpracowników. Nadzór nad seminarium sprawuje Rada Zarządzająca: przewodniczący – abp John  Ribat MSC, bp Don Lippert OFM Cap., bp Rolando Santos CM, ks. Piotr Chanel Silong, ks. Józef Wnuk OP, ks. Jacek Tendej CM (rektor). Tam spotkaliśmy się z całą społecznością klerycką, jak i z kilkoma wykładowcami, a szczególnie z rektorem seminarium. Każdy z kleryków otrzymał misyjny różaniec.

Czwartym ośrodkiem, który odwiedziliśmy, było Alexishafen. Jest to miejscowość, w której powstały pierwsze misje katolickie w Papui Nowej Gwinei, z pięknie położonym nad oceanem Ośrodkiem Rekolekcyjnym, za który odpowiedzialny jest o. Jerzy Ryfa SVD. Odwiedziliśmy siostry zakonne, kilka domów zgromadzeń oraz cmentarz, na którym modliliśmy się za spoczywających tam zakonników i siostry zakonne ze zgromadzenia Werbistów i Ducha Świętego.

Piąte spotkanie – to spotkanie z przedstawicielem Papuaskich Linii Lotniczych.

Przed powrotem do kraju spotkaliśmy się z dyrektorem generalnym ds. usług korporacyjnych, Papuaskich Linii Lotniczych Air Niugini – narodowe linie lotnicze Papui Nowej Gwinei, Panem Marco McConnell. Pan Marcco ożenił się z wnuczką bł. Piotra To Rota. Jest ojcem czwórki dzieci i gorliwym katolikiem. Pomagał nam (dzięki koneksjom o. Zdzisława Mlaka SVD) w sytuacjach, gdy samolot nie doleciał do wyznaczonego lotniska, bo np. „najzwyczajniej w świecie” w środku lotu zawrócił.

Dzięki niemu raz, w ramach krajowych lotów, mogliśmy skorzystać z „Business class”, która polegała na tym, że wszyscy pasażerowie otrzymali soczek i krakersa, a my w tej ekskluzywnej klasie zostaliśmy zapytani czy pijemy kawę  czy z herbatę, a po chwili usłyszeliśmy kolejne pytanie: z cukrem czy bez. Całość zamówienia została zapisana na karteczce. Pro domo sua, należy także powiedzieć, że otrzymaliśmy tę samą klasę również w drodze z Port Moresby do Honkongu i tutaj naprawdę sobie wypoczęliśmy.

Tak Pro memoria: „W dniu 28 września 2018 roku samolot Air Niugini Boeing 737-800 wylądował w zatoce na Wyspach Chuuk, 140 metrów przed początkiem pasa startowego. W katastrofie zginęła 1 osoba, spośród obecnych na pokładzie 35. pasażerów i 12. członków załogi”.

5. Z notatnika

Dla zobrazowania klimatu spotkań na koniec zachęta (dla wytrwałych czytelników) do przeczytania notatek z dwóch dni pobytu.

• Piątek – 23 lutego 2024 r.

Po porannej Mszy św. i zjedzeniu śniadania w Wangoi, wyjazd do dwóch kaplic wysoko w górę, które wybudował ks. Kazimierz Muszyński. Kaplica pw. św. Maksymiliana – tam też parafianie przyjęli nas bardzo serdecznie, przygotowali dla nas owoce, wspominali jak budowana była ta kaplica oraz wspominali jej budowniczego: ks. Kazimierza. Kaplica pw. Matki Bożej: tam spotkanie z licznie zgromadzoną społecznością, chociaż mniejszą niż poprzednio. Następnie wyjazd z ks. Ryszardem Wajdą do Kundiawy, a później do Mendele. Odwiedziliśmy ks. Mariana Zaleskiego, ks. Łukasza Hoppe. Zwiedziliśmy też Konwent Sióstr Salezjanek – przywitała nas siostra rodem z Madagaskaru. Siostry ugościły nas kawą i plackiem, pokazały nam konwent oraz ogród. Następnie wróciliśmy do Mendele, gdzie odmówiliśmy Brewiarz z całą wspólnotą w kaplicy.  Mieszkaliśmy w domkach przeznaczonych dla gości i kapłanów, którzy przyjeżdżają każdej niedzieli na wspólną modlitwę, kolację i przebywanie ze sobą oraz z biskupem. Spotkaliśmy się na wspólnej modlitwie i kolacji z bp. Pawłem, który opowiedział o swojej diecezji. Administratorem diecezji przez 2 lata był ks. Ryszard Wajda SVD. Wieczorem było spotkanie kapłańskie, na którym obecni byli ks. Jan Jaworski (lekarz), ks. Łukasz i ks. Ryszard. Rozmawialiśmy na temat Kościoła w Polsce i w diecezji Kundiawa.

• Sobota – 24 lutego 2024 r.

Rano w kościele odprawiliśmy Mszę św., kazanie powiedział ks. Franciszek Jabłoński, a ks. bp Jan Piotrowski na zakończenie skierował słowa pozdrowień do wiernych, które dotyczyły udziału we Mszy św. i jej przeżywania. Modliliśmy się w intencji zmarłego abp. Wilhelma Józefa Kurtza, za śp. ks. Ryszarda, który zginął w wypadku (jest pochowany tutaj na cmentarzu) oraz za gnieźnieńskich misjonarzy: śp. ks. Andrzeja Grzela, śp. ks. Zbyszka Hanelta, śp. ks. Kazimierza Muszyńskiego i śp. ks. Pawła Czerwińskiego, którzy w tej diecezji pracowali, a także za żywych misjonarzy, m.in. za ks. Mariana Zaleskiego. Po śniadaniu odwiedziliśmy cmentarz - modliliśmy się na grobach abp. Wilhelma Kurtza i polskiego misjonarza, a także w intencji wszystkich spoczywających tam kapłanów. Następnie pojechaliśmy do rezydencji bp. Pawła, który pokazał nam swoje biuro i mieszkanie. Później poszliśmy do Katedry, gdzie ks. Franciszek przeprowadził z bp. Pawłem wywiad. Po spotkaniu z biskupem pojechaliśmy do miejscowości Ruqust, do ks. Jana Jaworskiego, który jest jednocześnie lekarzem. Odwiedziliśmy go w do szpitalu, w którym pracuje. Obejrzeliśmy poszczególne sale chorych oraz sale pooperacyjne Było też przepiękne spotkanie z wiernymi, którzy przychodzą na Msze św. do kaplicy, w której ks. Jaworski posługuje. Kaplica jest dwuwyznaniowa: protestancka i katolicka. Wierni, którzy gromadzą się w tej kaplicy, ewangelizują chorych i ich rodziny. Następnie pojechaliśmy do Sanktuarium Bożego Miłosierdzia, które prowadzą Michaelici. Tam odprawiona została Msza św., podczas której homilię wygłosił biskup Jan, mówiąc o roli Bożego Miłosierdzia w naszym życiu oraz o potrzebie głoszenia Bożego Miłosierdzia wzorem św. Faustyny. Tam też została przedstawiona historia ewangelizacji michaelitów na tych terenach. Zjedliśmy lunch we wspólnocie michaelitów, z jednym z misjonarzy werbistów. Później udaliśmy się do miejscowości Mount Hagen do Domu Zakonnego Księży Michaelitów.

6. Zakończenie

Jak mawiał abp Stanisław Gądecki: „Podróże kształcą, męczą i kosztują”. Wszystko – jak to w podróżach –  się ziściło. Wspólnie zauważyliśmy, że na miarę niespotykaną gdzie indziej, tutaj, w każdej diecezji i parafii są bardzo duże centra, takie katolickie capusy z dobrym wyposażeniem i przestrzenią. W kościołach i w kapłańskich domach jest wiele cytatów z Pisma św. Podobnie jak w Polsce czy na świecie, większość zaangażowanych i uczestniczących  to kobiety. Bardzo liczoną i prężną grupą są tutaj Legiony Maryi.

Z pewnością w naszej pamięci pozostanie żywa, ufna, dziecięca wiara Papuasów, ich szacunek do biskupów i kapłanów. Jeden z nich, dziękując nam, powiedział: „Nie jest ważne z jakiego kraju przyjedzie do nas misjonarz, my i tak poprawnie odpowiemy na Mszy św. jemu. Ważne, że w ogóle z nami jest”. I druga myśl wypowiedziana przez jednego z Papuasów: „Każdy katolik ma przed sobą tablicę rejestracyjną, na wzór samochodu, jedyną i niepowtarzalną. Każdy z nas powinien ją z dumą nosić: że jest tym jedynym i niepowtarzalnym katolikiem, należącym do Kościoła katolickiego”. Pewnym obrazem duchowości Papuasów jest pieśń religijna, którą na język polski przetłumaczył nam jeden z misjonarzy: 1. Jezus mówi: „mamy pracę do zrobienia”, posyła nas, żebyśmy tę pracę wykonali. 2. Duchu Święty przyjdź, bo my nie mamy siły tej roboty wykonać sami z siebie. 3. Matko Boża, Ty się za nas módl, bo naprawdę nie mamy siły i potrzebujemy Ciebie. Refren: Nieś Jezusa, przekraczaj rzeki, wspinaj się z Nim na góry, zanoś go wszystkim.

Wśród wielu powiedzeń jakie zostały tutaj wypowiedziane, godne zapamiętania są dwa:  „Nie mów o misjach, a będziesz miał święty spokój” i „ Misjonarze to pozytywiści z duszą romantyka”.

ks. Franciszek Jabłoński
Gniezno, 12 marca 2024 roku

PS. Jestem bardzo wdzięczny bp. Janowi Piotrowskiemu za umożliwienie mi odwiedzenia po raz drugi w swoim życiu tego pięknego kraju „Rajskiego ptaka” i „Kamiennej siekiery”. Cieszę się, że  w ten sposób: modlitwą i swoją obecnością na tej papuaskiej ziemi, mogłem uczcić kapłanów z archidiecezji gnieźnieńskiej, którzy 50 lat temu wyruszyli do tego kraju pozostawiając w nim, trwający po dziś, piękny ślad swojego misyjnego trudu.